ترسیم و تحلیل ساختار حوزه دانش هورامان‌پژوهی در ایران با استفاده از تحلیل هم واژگانی و خوشه‌بندی اطلاعات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• حمید احمدی   1
•  
• ایرج بختیاریان 2

1 استادیار گروه علم اطلاعات و دانش شناسی و پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی غرب کشور، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

2 کارشناس ارشد علم اطلاعات و دانش شناسی کتابخانه مرکزی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

چکیده

هدف: هدف پژوهش حاضر تحلیل ساختار دانش حوزه هورامان­پژوهی در ایران است.
روش پژوهش: این پژوهش از نوع تحلیل محتوا است که با فنون هم واژگانی و خوشه­بندی اطلاعات انجام شده است. جامعه پژوهش نیز شامل کلیه بروندادهای علمی از ابتدا تا سال 1401 است.
یافته­ها: یافته‌ها حاکی از آن است در دو دهه اخیر پژوهش­ها در این حوزه رشد چشم‌گیری داشته است و بیش از 15 ناحیه جغرافیایی مورد پژوهش قرار گرفته است. نتایج مربوط به تحلیل هم واژگانی نشان داد بیش از 1500 مفهوم یا کلیدواژه مطرح شده و مفاهیم «هورامان»، «گردشگری»، «معماری بومی» و «گویش هورامی» بیشترین فراوانی را در بین کلیه مفاهیم داشته است. زوج­های مفهومی «هورامان-جاذبه­های گردشگری»، «هورامان- تاریخ» و «هورامان- پالنگان» بیشترین هم رخدادی داشته‌اند. نتایج خوشه­بندی نشان داد دانش این حوزه از 15 خوشه اصلی تشکیل‌شده است. تجزیه‌وتحلیل نقشه‌ها حاکی از آن است مفاهیم این حوزه روابط مفهومی زیادی باهم دارند. تمرکز شبکه مفهومی حوزه برابر با عدد 102/2 است که شبکه­ی نسبتاً متراکمی می‌باشد.
 نتیجه ­گیری: ناحیه هورامان به دلیل شرایط زیست‌محیطی آن موردتوجه پژوهشگران قرار گرفته است و ثبت این ناحیه در سازمان یونسکو بیشتر از گذشته آن را موردتوجه قرار داده و به همین دلیل مفاهیم زیادی در مورد آن موردپژوهش قرار گرفته است. نتیجه این پژوهش همچنین وضعیت پژوهش­های این ناحیه را ازلحاظ روابط مفهومی منعکس کرد و تصویر کلانی از مباحث مطرح‌شده در پژوهش­ها را ارائه داد.
اصالت و ارزش: این پژوهش نخستین پژوهش برای تحلیل داده­های پژوهشی یک ناحیه در غرب ایران است.

تحلیل دانش مهدویت‌پژوهی در ایران با رویکرد علم سنجی و خوشه بندی اطلاعات: مطالعه موردی؛ مقالات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• حمید احمدی  

گروه علم اطلاعات و دانش شناسی. دانشکده علوم اجتماعی. دانشگاه رازی

چکیده

هدف: هدف پژوهش حاضر تحلیل ساختار دانش حوزه مهدویت پژوهی در ایران است.
روش پژوهش: این پژوهش با رویکرد علم سنجی و با فنون و ابزارهای تحلیل هم‌‌واژگانی انجام شده است. جامعه پژوهش شامل 835 مقاله مجلات داخلی از ابتدا تا مهر ماه 1402می‌باشد.
یافته‌ها: یافته‌ها نشان داد در دو دهه اخیر پژوهش‌های حوزه مهدویت رشد چشم‌گیری داشته است. همچنین نویسندگان زیادی از حوزه‌های علمیه و دانشگاه‌ها در تولید مقالات آن نقش داشته‌اند. نتایج مربوط به تحلیل هم‌واژگانی نشان داد، بیش از 1340 مفهوم یا کلیدواژه مطرح شده و مفاهیم "مهدی موعود، انتظار، ظهور ،آموزه‌های مهدویت، غیبت، مدعیان دروغین"، بیشترین فراوانی را در بین کلیه مفاهیم داشته‌اند. همچنین زوج‌های مفهومی"انتظار-مهدی موعود، انقلاب اسلامی-انتظار، مهدی موعود–آخرالزمان، آینده پژوهی-مهدویت پژوهی و دکترین مهدویت- ظهور" بیشترین هم‌رخدادی دارند. علاوه بر آن، مفاهیم "مدعیان دروغین، سلفی‌گری، جهانی‌شدن، انکار مهدویت"، مضامین اجتماعی و فرهنگ مهدویت" به عنوان مفاهیم نوظهور در پژوهش‌ها شناسایی شدند. نتایج مربوط به خوشه‌بندی نشان داد دانش این حوزه در ایران از 21 خوشه اصلی تشکیل می‌شود. خوشه‌های اول تا سوم شامل"تأثیر انقلاب اسلامی در جهانی‌شدن مهدویت، روایات و احادیث مرتبط با مهدویت، چالش‌های اجتماعی مانند انکار مهدویت و غیره" به ترتیب خوشه‌های پر مفهوم هستند. تحلیل نقشه‌ها نشان داد مفاهیم این حوزه روابط مفهومی زیادی با هم دارند. درصد تمرکز شبکه در حد 5/0 است که شبکه‌‌ای با تراکم متوسط است.
نتیجه‌گیری: نتایج این پژوهش تصویر کلانی از مباحث مطرح شده در پژوهش‌ها این حوزه را ارائه داد. همچنین زمینه‌های پژوهش در آینده‌‌پژوهی آن را تا حدود زیادی روشن کرد.
 

ترسیم ساختار مفهومی حوزه دانش کارآفرینی در ایران: تحلیل هم واژگانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• حمید احمدی   1 
•  
• مهدی حسین پور  2

1 استادیار گروه علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران.

2 استادیار گروه مدیریت و کارآفرینی، دانشگاه رازی. کرمانشاه. ایران

چکیده

هدف: هدف پژوهش حاضر ترسیم و تحلیل ساختار مفهومی دانش حوزه کارآفرینی در ایران است.
روش پژوهش: این پژوهش با رویکرد علم‌سنجی و با فنون تحلیل هم‌واژگانی و خوشه‌بندی اطلاعات انجام شده و جامعه پژوهش شامل تمام مقاله‌های حوزه کارآفرینی در مجلات داخلی از ابتدا تا مهر ماه 1402 است
یافته‌ها: نتایج تحلیل هم‌واژگانی نشان داد بیش از 3 هزار مفهوم در حوزه پژوهش‌های کارآفرینی در ایران مطرح شده و مفاهیم "کارآفرینی سازمانی"، "آموزش کارآفرینی"و"نوآوری" بیشترین فراوانی را در بین کلیه مفاهیم داشته است. همچنین زوج‌های مفهومی"کارآفرینی سازمان-فرهنگ ‌سازمانی"، "کارآفرینی سازمانی-نوآوری"، "کارآفرینی سازمانی-مدیریت دانش"، "نوآوری-خلاقیت" و "کارآفرینی روستایی-توسعه روستایی" بیشترین هم‌رخدادی داشته‌اند. علاوه بر آن، 30 مفهوم مانند "ﮐﺎرآﻓﺮﯾﻨﯽ اجتماعی، ﮐﺎرآﻓﺮﯾﻨﯽ گرایی و ﮐﺎرآﻓﺮﯾﻨﯽ دانشگاهی" به عنوان مفاهیم نوظهور در پژوهش‌های این حوزه در دهه اخیر شناسایی شدند. نتایج خوشه‌بندی نشان داد دانش این حوزه در ایران از 7 خوشه اصلی تشکیل می‌شود. تحلیل نقشه‌های مفهومی نشان داد تراکم شبکه برابر با عدد 2671/0 است که و شبکه‌ی نسبتاً متراکمی می‌باشد.
نتیجه‌گیری: این حوزه با آنچه در سطح جهانی هست، فاصله چندانی ندارد و پژوهشگران حوزه‌های مستعد کارآفرینی را مورد توجه قرار داده‌اند. همچنین مفاهیم در ارتباط قابل قبولی با هم هستند و نوعی همگرایی مفهومی وجود دارد

تحلیل و ترسیم شبکه مفهومی پژوهش‌های حوزه مرجعیت علمی در ایران: تحلیل هم واژگانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• حمید احمدی   1 
•  
• فرشاد پرهام نیا 2

1 استادیار گروه علم اطلاعات و دانش شناسی، دانشگاه رازی، کرمانشاه. ایران

2 گروه علم اطلاعات و دانش شناسی، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمانشاه. ایران

چکیده

مرجعیت علمی یکی از مفاهیم و شاخص‏های توسعه علم و فناوری در سیاست‏های کلان نظام علمی کشور است. از دهه هشتاد، به ‏دنبال مطرح شدن ادبیات مرجعیت علمی در جامعه علمی ایران، پژوهش‏ های زیادی در تبیین، ابعاد نظری، کاربردی، علمی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی آن در فرمت‏ های مختلف و در مجامع داخلی و بین‏ المللی انجام شده است. هدف از این پژوهش تحلیل ساختار مفهومی این پژوهش‏ ها در ایران است.
پژوهش حاضر بر اساس رویکرد علم ‏سنجی و با روش‏های تحلیل هم‏واژگانی، خوشه ‏بندی اطلاعات و تحلیل شبکه اجتماعی انجام شد. جامعه مورد مطالعه این پژوهش شامل کلیه مدارک علمی اعم از مقاله ‏های فارسی، کتاب‏ها، پایان ‏نامه‏ های تحصیلی و پروژه ‏های تحقیقاتی از سال 1384 (اولین مدرک در این زمینه)‏ تا دی ماه 1402 است.
یافته‏های مربوط به تحلیل هم‏واژگانی نشان داد که بیش از 241 مفهوم یا کلیدواژه در این حوزه مطرح است. در این میان، افزون ‏بر مفهوم «مرجعیت علمی» با فراوانی بالا‏، مفاهیم دیگری مانند «اهل بیت (ع)»، «قرآن کریم (در تبیین مرجعیت علمی)»، «کسب یا دستیابی به مرجعیت»، «دانشگاه علوم پزشکی»، «دانشگاه‏ها»، «دیدگاه رهبری» و «آموزش عالی» دارای بیشترین فراوانی در بین کلیه مفاهیم هستند. افزون‏ بر آن، زوج‏ های مفهومی «مرجعیت علمی-اهل بیت (ع)»، «مرجعیت علمی-قرآن»، «مرجعیت علمی-دیدگاه رهبری»، «مرجعیت علمی-دستیابی» و «مرجعیت علمی-دانشگاه ‏ها»  نیز بیشترین هم‏ رخدادی با هم برقرار کرده ‏اند. همچنین 30 مفهوم از جمله «بومی‏ سازی علم«، «پویایی علمی»، «نشاط علمی»، «سرمایه علمی»، «مرجع علمی»، «پژوهش تمدن‏ ساز»، «اقتدار علمی»، «علم‏گرایی»، «جریان علمی»، «کرسی ترویجی»، «مرزهای دانش»، «میراث علمی»، «سرآمدان علم» و ...» به‏ عنوان مفاهیم نوظهور در پژوهش‏ ها شناسایی شدند. نتایج مربوط به خوشه‏ بندی نشان داد که دانش این حوزه در ایران از 13 خوشه اصلی تشکیل شده است. ترسیم نقشه‏ های مفهومی حوزه دانش مرجعیت علمی نشان داد که شبکه شکل‏ گرفته از مفاهیم دارای گسستگی است و مفاهیم آن کمتر با هم ارتباط برقرار کرده‏اند. با توجه به عدد تراکم شبکه (0268/0)، نمی‏توان گفت که حوزه مرجعیت علمی در ایران شبکه مفهومی متراکمی دارد.
با توجه به مفاهیم به ‏دست‏ آمده از دانش حوزه مرجعیت علمی، پژوهش‏ های این حوزه در ایران هنوز جوان است و دایره گستره پیوند آن به‏ جز چند مفهوم در حوزه دینی، در سایر حوزه ‏ها کمتر مورد پژوهش قرار گرفته است. اما بعد از مطرح شدن آن توسط مقام معظم رهبری، در سال‏ های اخیر پژوهش‏ های مرتبط با آن تا حدودی رشد داشته، ولی دامنه آن گسترده نیست. این وضعیت در نقشه ‏های به ‏دست ‏آمده به‏ خوبی مشهود است. بیشتر مفاهیم به‏ دست‏ آمده در محور تبیین و ابعاد نظری مرجعیت علمی بوده است. در این میان پژوهشگران از روایات، احادیث و آیات قرآن در تبیین مرجعیت علمی در ایران سود برده‏اند. این پژوهش در مجموع، تصویر مفهومی کلانی از حوزه مرجعیت علمی  ارائه می‏دهد.

تحلیل و ترسیم مفهومی پژوهش‌های مرتبط با "نقشه جامع علمی کشور"

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• حمید احمدی  

استادیار ،گروه علم اطلاعات و دانش شناسی و پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی غرب کشور، دانشگاه رازی، کرمانشاه. ایران

چکیده

نقشه جامع علمی به عنوان سندی برای توسعه، مجموعه داده‌هاست که وضعیت کلی علم، فناوری و نوآوری کشور ایران را نشان می‌دهد. این سند در پنج فصل در تاریخ 14/10/1389 به تصویب رسید. نقشه جامع علمی کشور از زمان ابلاغ آن توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی تا به امروز نقدها و نظرات مختلفی در تبیین، مبانی نظری، نقاط قوت و نقاط ضعف، کارکردهای آن و سایر مؤلفه دیگری به صورت پژوهش‌های نظری، کاربردی، گفتمانی در مجامع علمی مطرح شده است. یکی از دغدغه‌های مرتبط با این سند روزآمد نگهداشتن آن با توجه به شرایط علم و فناوری در کشور است. بعد از گذشت 15 سال از ابلاغ این سند، این شورا در صدد بازنگری آن می‌باشد. این پژوهش به بررسی محتوای این پژوهش‌ها با هدف تحلیل و ترسیم ساختار مفهومی آن به عنوان مسئله اصلی پژوهش و کمک به بازنگری سند در آینده می پردازد. پژوهش حاضر بر اساس رویکرد علم­سنجی با روش­های تحلیل هم ­واژگانی، خوشه ­بندی اطلاعات و تحلیل شبکه اجتماعی انجام شده است. نتایج مربوط به خوشه­بندی نشان داد موضوعات مطرح شده در باره این سند در 21 خوشه موضوعی دسته‌بندی می‌شوند. همچنین، ترسیم نقشه‌های مفهومی حاکی از آن است روابط و لینک­های گسترده‌ای بین مفاهیم برقرار شده است و تراکم شبکه مفهومی معادل 26 درصد است. مفاهیم مرتبط با پژوهش‌های مرتبط با نقشه جامع علمی کشور و خوشه‌های تشکیل شده متنوع بوده و طیف نسبتاً گسترده‌ای از مقوله‌ها را شامل می‌شود. شبکه مفهومی مرتبط با این سند شبکه­ی متراکم است و مفاهیم در ارتباط قابل قبولی با هم هستند و همگرایی مفهومی در آن وجود دارد. این پژوهش تصویر کلانی از مفاهیم و مقوله‌های که در نقد و بررسی آن انجام شده است را نشان داد. با توجه به این که نقشه جامع علمی کشور در آستانه بازنگری قرار دارد، نتایج و یافته‌های این پژوهش می‌تواند برای متصدیان تدوین این سند مفید باشد.
تحلیل و ترسیم ساختار تولیدات علمی بانوان اعضای هیأت علمی دانشگاه رازی در سطح ملی و  بین المللی
حمید احمدی[1]
فرشته ازره[2]
چکیده
هدف: هدف از این پژوهش، آگاهی از وضعیت علمی بانوان هیأت علمی دانشگاه  و ارائه راهکارهای علمی و عملی جهت ارتقای رتبه آن در سطح ملی و بین المللی است
روش: اين پژوهش از نوع کاربردي و به روش علم سنجي انجام شده است. جامعه آماري شامل كليه توليدات علمي (مقالات) نمايه شده بانوان اعضای هیأت علمی دانشگاه رازی در پايگاهای استنادی علوم جهان اسلام و پایگاه استنادي تامسون رویترز[3] تا سال 2023 است.
یافته: بانوان هیأت علمی دانشگاه رازی تا کنون 642 مدرک علمی در پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) ثبت کرده اند. در این میان زرتشتیان با 75 مدرک، رستمی با 64 مدرک و گراوندی با 39 مدرک در رتبه های اول تا سوم قرار دارند. در مجموع 12 درصد از تولیدات علمی دانشگاه رازی در سطح ملی توسط بانوان تولید شده است. در سطح جهانی بانوان هیات علمی دانشگاه رازی تا امروز 1450 مدرک علمی تولید کرده و سهم آن ها نسبت به کل دانشگاه 45/15 درصد است. در این میان کاشانیان، رفیعی، شاه آبادی و جلالی در رتبه های اول تا چهارم قرار دارند. همچنین نویسندگان دانشگاه رازی با 40 کشور و 543 دانشگاه روابط علمی داشته اند. همچنین در مجموع بیشترین همکاری علمی بانوان پژوهشگر دانشگاه رازی در سطح منطقه­ای با 58 درصد بوده است.
نتیجه گیری: اين پژوهش تصويري كلي و جزئی از وضعیت توليدات علمي بانوان هیأت علمی دانشگاه رازي است که در ابتدای تأسیس دانشگاه تا حال حاضر است. نتايج حاصل از اين پژوهش نشان داد كه رشد کمی و کیفی انتشارات دانشگاه رازي این قشر در سطح ملی و بین‏المللی طي سال­هاي مورد بررسي، رشدي خوبی داشته است. البته این رشد بیشتر حاصل تلاش دانشمندان حوزه شيمي در سطح جهانی است.
کلیدواژگان: بانوان هیأت علمی، دانشگاه رازی، علم سنجی، نقشه های همکاری علمی